रूपेशका नेपाली कविताहरू

3/03/2015

अन्तरे काका

घडीको साटो राखेको एउटै मात्र दुमो सेख्खीने भाले बासेपछि अन्तरे काका उठ्छ। ऊ उठ्दा ठिक ३:३० बजेको हुन्छ। उठेर घर धाराको चिसो पानी अनुहारमा तीन पटक छेपेपछि उसले दैनिक कार्य सुरु गर्छ।
अस्ति कमान जानु हतारमा भाँच्नु नभ्याएको मकैका ढोँड आज आईतबार मिहिनेत गरेर भाँच्ने उसले अठोट गरेको छ। त्यसैले बिहानै सुख्खा रोटी र फिक्का चिया खाएर ऊ बारीमा पस्छ। श्रीपञ्चमीको दिन खेवर गरेको मकैको ढोँड निकै मल पनि पुगेर होला ठँस-ठँस परेका छन् त्यसैमा सिमी पनि लगाएका थिए। अहिले ती सबै सुकेर उखेल्ने बेला भएको छ।
कमानको लागि आईतबार भनेको एकदमै महत्त्वपूर्ण दिन हो। त्यही दिन, सबै थोक गर्नै पर्ने हुन्छ। समाजको मिटिङ्ग, संस्थाको चन्दा, हप्ताभरिको सौदापात जमा गर्नु, बारी कान्ला समाल्नु, लुगा धुनु, मज्जाले नुहाउनु इत्यादि-इत्यादि। यसैले यो एक दिन आईतबार पनि नहुनु हो भने कमानका मानिस कस्ता देखिन्छन् होला। अन्तरे काका सोँच्दै ढोँड भाँचिरहेको छ-‘फेरि पन्ध्रमा पाउने खर्चले यो सब थेग्नु धौधौ नै पर्छ। तर के गर्ने चियाबारीको हरियाली दृश्य जत्ति नै रमाईलो देखे पनि कमानेको मन रमाइलो हुन्न। चियाका गाछ जत्ति नै समान देखे पनि कमाने देखिँदैन। बरु, आइया....जोरले कराउँछ।
तल्लो घरे माईला- के भयो अई अन्तरे?’ भन्दै उसलाई हेर्न आउँछ।
उसको हत्केला फुटेको ढोँड तान्दा ह्वार्रै भएछ। हतार-हतार तल्लो घरे माईलाले बाँधिदिन्छ अनि कमानको डिस्पेनसरीमा पठाउँछ।
एक्लो अन्तरे रातभरि खुब सोच्यो। अब आफुलाई तातो चिसो हेर्ने पनि चाहिएको छ, यसो दाउ  परे भित्र्याउने भयो। कमानका सबै हुलका केटीहरूको अनुहार स्मरण गर्‍यो तर उसले रुचाएको जस्तो अनुहार नै आएन। फेरि कोख्रे पट्टिका सबै स्मरण गर्‍यो। एउटा अनुहार आएर उसलाई कुत्कुत्यायो। पक्कै लगन जुरेको रहेछ, भोलिपल्टै उसले घर रमाइलो बनायो।
पुल्ठो पनि नठोसी बल्दैन भनेर धेरै पटक अन्तरे काकाले पुल्ठो बाल्ने कोसिस गरे पनि त्यो आखिरमा बलेन नै। महिना दिनमै स्वास्नीले उसको घर त्याग गरी कता गई कसैलाई पत्तो भएन।
अहिले पनि दर्पणमा सूचना जारी छ-मेरो धर्म पत्नि म एकलो अन्तरेलाई तिम्रो न्यानो मायाको अभाव रहेको छ। यसैले तिमी जहाँ भए पनि चाँडै घर फर्की आऊ। म तिम्रो कुराइमा छु।





विश्वास

विश्वास, यनसिंह स्कुल सिद्ध्याएर ग्रिफित्स् हाई स्कुल मा छ। दुई साल भयो  जान थालेको।
घरबाट उकालो तीन चुले, डाकबङ्गला हुँदै फेन्तमको दोकान पार गर्न पर्छ। लगभग सत्र बजार माथिहो स्कुल, ९० मिनट लाग्छ। 
हिँडेरै हो। 
त्यो बीचको बाटाछेउ प्रायः हिँड्नेहरू ठूलो ढुङ्गोमाथि ससानो ढुङ्गा अड्काउने गर्छन्। केही मनोकामना गरेर। यदी  त्यो अड्कियो भने मनोकामना पुरा हुन्छ रे भन्ने विश्वास पहिलेदेखि नै चलिआएको सुन्यो। विश्वासले पनि!
तेरो पनि केही मनोकामना होला, ला तैँले पनि अड्का- राकेशले भन्यो। 
विश्वासले मानेन।
एकदिन एक्लै भयो बाटामा। त्यहीँ आइपुगेर टक्क अडियो। ढुङ्गा टिपेर फुत्त हान्यो। अड्किएन। फेरि कोसिस गर्‍यो। भएन।  अनि सुरुसुरु घरतिर लाग्यो। 
भोलिपल्ट लगत्तै फेरि त्यहाँ ढुङ्गा टिपी फुत्त हान्यो। ठ्याक्कै अड्कियो। खुसीले गदगद हुँदै स्कुलतिर लाग्यो।

दिन बित्दै गयो। समयले छोड्दै गयो तर विश्वासको मनोकामना पुरा भएन!
कठैबरा! शब्द !!

नसुतेर
उठेको सहर
अहिलेघरि खोज्दैछ। निखोज
गाउँको शब्द।

शब्द
गाउँको पन्नामा
निग्राक्षरको टुकीसँग
पल्टिरहेको छ। आलस्यको
गुन्द्री ओढेर।  

मसानहरूको भाँडभैलो चलिरहेछ।

बिहान
हुन्छ कल्चौँडेको
स्वरमाधुर्यमा।

फिस्टाको चाल,
चिचिनकोटेको नकल,
भद्रायोको व्यङ्ग्यचित्र,
परेवाको प्रेमालाप,
जुरेलीको कण्ठ,
वाह! ताजुब छ
गाउँ सङ्गीतमय साँझ। क्रमशः
कार्यकलापहरू...।

मेरै
गाउँबाट
उँडेको फिस्टा,
सहरको मिउजियमा
झुन्डिरहेको छ।
मेरै खोलाबाट
हराएको कलचौँडो,
सुदुर वर्ड
सेङ्चुरीमा धुन हालिरहेछ।

मेरै खरीबाट
पर्देशिएको
चिचिनकोटे,
विज्ञानका विश्वकोशमा
टाँस्सिरहेको छ।

मेरै बारीबाट
बाहिरिएको भद्रायो
पछ्चिमको प्रयोगशालामा कक्टिरहेको छ।


जुरेलीले
मनमोहक कहिले पार्छ त?
सुनिरहेको छु अहिले!
परेवाले
शान्ति कहिले ल्याउँछ त?
पर्खिरहेको छु अहिले!

कठैबरा!
देश सुतिरहेको छ!!






तिम्री नारी

तिमी आउँछौ भन्ने,
त्यो दिनको सपना
मैले अझ भुलेकी छैन, भन्छौ होला तर
त्यही दिनको सपनाले
मेरो आँखामा खोपिल्टो पारेको छ।
जुन खोपिल्टामा
आजकल भने ऐना हेर्दैपछि
खेल्दै रमाउने गरेकी छु। मनभरि
दबिएर बसेका तनावहरू
मेटाउनलाई!

वास्तवमा रमाउनुको विकल्प
केही नरहेपछि
यसले
मेरो साथ दिने गरेको छ,
तिम्रो अनुपस्थितिमा।
तिम्रो अनुपस्थिति भन्दा मिठो
यो खोपिल्टा भएको छ,
मेरो लागि।

र नै त अब
तिमी आउनु र नआउनुमा
मैले समयको पाबन्दी ख्याल गर्न छाडेकी छु।
तिम्रो पर्खाइमा-
मैले मेरो पति गुमाएँ,
घर गुमाएँ,
सारा सम्पती गुमाएँ, भन्ने  
नियास्रोपन बिर्सन थालेकी छु।

अब केवल
यो एउटो सन्तान छ। जसले
ऊ हुनुको सत्य बुझेको छैन।
ऊ हुनुको यथार्थ जानेको छैन।
किनकि उसले
 हिँड्न र बोल्न जानेको छैन।

जुन दिन उसले
हिँड्न र बोल्न जान्नेछ
त्यस दिन उसले
त्यो सत्य जान्नेछ
त्यो यथार्थ बुझ्नेछ अनि
त्यस दिन मैले फेरि
मलाई गुमाउनु पर्ने हुन्छ।

यसैले पनि हो
अब मैले
तिमी नआउनुको पीडालाई
बिस्तारै महत्त्व दिन छाडेकी छु।
निडर एउटा योद्धा जस्तो
रणभूमिमा निष्फिक्रि मर्न तयार छु।

त्यसकारण
अब मेरो हुनुको
केही औचित्य छैन,
जसरी मसँग
ती प्रश्नहरूका उत्तर पनि छैनन्-
पति गुमाउनुको,
घर गुमाउनुको
सारा सम्पती गुमाउनुको अनि
यो बाउबिनाको छोरो जन्माउनुको!’

तिमी नआउनुको पछि
समयले मलाई
निरुत्तर बनाएर गएको छ,
समाजको कठोर कारागारभित्र।
जतासुकै पाईला राख्न
कानुन बनाएको छ।
जुन कानुनले तिम्रो बलिदानको
यही उपहार दिएको छ,
जसमा सधैँ
मन खोलेर हास्नु पनि
मेरो चरित्र खोसिने डर हुन्छ,
कुनै कुनाबाट सधैँ हेरिरहने
ती आँखाहरूदेखि।

लौ! हेर,
मलाई लुकाउनै गाह्रो परेको छ!

यहाँ
 धेरै यस्ता छन्
जसले मेरो पीडाको
 :::
सहानुभूति भनेर
मबाट केही पाउने
 मौका पर्खिरहेका छन्।
जस्बाट प्रत्येक साँझ
 घामको अस्तित्त्वसँगै
मैले मर्दै बाँच्दै गर्नु परिरहेको छ
ममा उनिहरूको विजयलाई
पराजय घोषित गर्न!

अरे!
नारी भएर जन्मनू
एकपल्ट तिमीहरू!
नारीको पीडा सहेर हेर्नू!
नारीत्वसँग खेल्ने मोराहरू-
आन्दोलन गर नारी!
शोषण गर नारी!
अत्याचार गर नारी!
समाजले पनि बुझुन् न
नारीले जिउने गरेको  पीडा?

समयको गतिले
उति नै
ताजा बनाउँदै लगिरहेको छ
मेरो पीडा
भोलि निको होला भन्दै
बाँच्ने गरेको कठोर समाजले
झन्  म नारी खिहिँदै जाँदैछु!
यसैले
मैले दैलो बाहिर पाईला राख्न
म नारी हुँ भन्ने
बिर्सने कोसिस गर्दैछु,

तिम्रो अनुपस्थितिमा।

12/31/2014

मृत्यु र विकल्प


एइ! यावा के भो भन्न?’ आमोसले सोध्थ्यो हरे लेन्डुपलाई।
चुपचाप बसिरहन्छ हल्लैहल्लाभित्र; सुनसान भएर। सुन् आमोस! यसलाई नचला, कम्ति बोल्ने माथि पनि खै के भएको छ यसलाई- सलिम पनि जिस्काउँदै क्लासरुमबाट निस्कियो हरे। लेन्डुपकै कुरा उसैलाई सुनाउँदै छु, अस्ति श्रेयश्रीले भनेको।
केटाहरूको स्कूल केटीको कुरा नहुने त कुरै छैन। सायद केटीको स्कुलमा पनि त्यस्तै हन्छ कि!’ लेन्डुप भन्छ।
मास्टरमा आको झण्डै एक वर्ष हुन लागेछ। पढाइले गर्दा कसैसँग राम्रो बात भएको छैन। के गर्नु समयले छाडेर गएपछि फेरि ल्याउन आउँदैन। बीचैमा बोल्छु- कष्ट त गर्नै पर्‍यो नि, अँ त्यो अस्ति भनेको तिम्रो फस्ट लवको ट्रेजेडी भनन!’
लेन्डुप टोहोलाउँदै भन्छ- एः... छोड्देऊ त्यो, सुकेको गुहु के कोट्ट्याइ रहनु? बरु एसो उयाँ सुदरसनकामा च्या खाऊँ। लऽ त्याँबाट भन है!’
चिया पिएर हामी विवेकानन्द छात्रवासको नेपाली ब्ल्गमा पस्यौं। माथिल्लो रेलिङबाट एउटाले सुसु गर्दै रहेछ, छिटा मेरो अनुहारमा पर्‍यो। म, झोँकिएर रट् लिइ कुद्नु आँटेको उसले पक्रेर रूमभित्र तान्यो। एकक्षण त्यहाँ हङ्गामै भयो।
केही शान्त भएपछि लेन्डुपले भन्यो- लु सुन त्यो मेरो फस्ट लव् ट्रेजेडी। तर फेरि आज तक हुने होइन है; पहिले नै भन्द्या छु।
असाध्यै मन पराएँ तापनि भन्न नसकेर उत्तर खोजिरहेको बिहान अफ् क्लासमा केटाहरूको गफ, भ्यालेन्टाइन डेबारे सुनें। मन पराएका केटीहरूलाई त्यस दिन प्रपोज गर्दा नाइ भन्दैन हरे। अरे वाह! बेकारको गफ पनि कति उपयुक्त। मनमनै सोचें। सायद विकल्प छैन भने जिउन गाह्रो हुन्छ मान्छेलाई।
अर्को कुरा पनि सुनें मन पराएका केटीलाई धेरै दिन पर्खनु हुँदैन रे...। नत्र अर्काले उँडाइदिइहाल्छ रे...। अनि त हतारको दिमागमा अर्को सुद्धि चल्यो- फरवरी १३ को बेलुका धेरै सोचेँ भोलिको दिन कसरी रमाइलो बनाउने? त्यसबेला मेरामा मोबाइल थिएन अनि उसकै घरमा चियाको निहु गरेर काकाको बैठकमा उसलाई बोलाएँ। ऊ आएपछि झण्डै पाँच मिनटको सुनसान वातावरणलाई मैले तोडिदिएँ- भोलि म तिमीलाई प्रपोज गर्दैछु। उसले नमानेरै ल... भनिई। अनि १४ देखि हामी भेट्न थाल्यौं। बातचित गर्न थाल्यौं। समय-समयमा समयको सदुपयोग हुन्थ्यो। अनि एक दिन कञ्चन हलमा तुम बीन मुभी पनि हेर्न गएका थियोँ। तर पन्ध अगष्टको दिन मलाई मेरो जन्मदिनको उपहार आघात स्वरूप दिएर उसले आफ्नै बाटो रोजी। 
त्यसरी नै दिन बित्दै गए। बाह्रौं क्लासको सेन्टप सकियो। एचएस आयो। सबै आ-आफ्ना लक्ष्यतिर लागे साथै म पनि केही साथिहरूसँग दार्जिलिङ कलेजतिर आएँ। तर पनि मैले उसलाई पर्खिरहेँ। यो गरिबी भनेको पनि कस्तो हो हो! साला एक.. दिन.. कलेजबाट निस्केर उसलाई भेट्ने मौका पनि पाइएन, थुक्का...। झोँक्किन्छ पनि उ बीचबीचमा।
म उसलाई कत्ति याद गर्थें। कतै यता आयो कि! भनेर बजारको मोटर स्ट्याण्डमा हेर्ने गर्थें। तर कलेजको तीन वर्ष उसलाई पर्खेर बित्यो। अँहँ...! उ आएन। केही उपाय लागेन। फेरि यहाँ एम ए जोइन गर्न आए। अनि त झन् के यहाँको पढाइले साह्रै व्यस्त भइयो।
एक दिन लाइब्रेरीबाट निस्केर शिवमन्दिरतिर लागें। त्यहाँ दर्पण किनेर पढ्दै गर्दा कालेबुङ दर्पणको पुछारतिर आँखा पर्‍यो–
छात्राले घरकै पङ्खामा झुण्डेर आत्महत्या गरी
हिजो बेलुकी घरमा कोही नभएको बेला दश माईल निवासी हर्कमानकी छोरी प्रणिताले आफ्नै घरको पङ्खामा झुण्डिएर आत्महत्या गरी। घट्ना स्थलमा त्यहाँका पुलिस प्रभारी ओसी सुनिल शर्मा आएर घटना स्थलको जाँच गर्दै शवलाई पोसमर्टमको निम्ति पठाए।
लगभग बेलुकी चार बजीतिर कलेजकी छात्रा प्रणिताको आत्महत्याको खबरले गाउँमा सनसनी फैलियो। आत्महत्याको कारण ...............................
...............................................................................................................................................................................................................।
यसरी घटनालाई नस्वीकारिकनै स्वीकार्न पर्‍यो केही दिन अघि आएको खबरले।

ऊ प्रेग्नेन्ट थिएछ!............प्रेग्नेन्ट!!

शब्दको धुन

वनको मुरलीबाट
सरगम गुञ्जियो;
सा~रे~~~~~नि~
अनि थुरियो   
नि~~~~~ गाउँको कानसम्म,

गाउँ शब्दको धुन खोजिरहेको छ,
अस्तिदेखि खेतमा मुरली बजाउँदै.. तिरिरि...!
आवाज सुनेर,
शब्द टुकुलटुकुल हिँड्छ
गाउँकै पन्नामा कलमको मैथुन गर्ने बानीसँग
वाक्क भएर, फेरि शब्द घुमाइ-घुमाइ खेलाइबस्छ
कलमले गाउँको गर्भमा,

यो अर्को पूर्वाग्रह हो
समय चेतनाको कन्तुरमा बन्द भएर
गुम्सिएको ढुँडिको छाला,
शब्दको जरासम्म टाँसिएर
उखुल्न खोज्ने
गरीब चेतना!

वर्षौँ भयो,
शब्दको धुन गाउँमै अलमलिरहेको छ
मालिङ्गोको एक-एक प्वालबाट
लुकामारी खेल्दै
सहरमा घोर्लिएको
सङ्गीतको नयाँ संस्करण हेर्नलाई!

आह! शब्दले
हरेस खाएपछि, मसिको सहानुभूति पनि
ठर्रा झैँ मातेर कच्याङकच्याङ गरिरहन्छ
गाउँको कानमा,
तेल हाल्नै नपर्ने उसको
मानसिकतालाईठ्याम लगाएर जान्छ
प्रत्येक दिन हुर्कँदै आउने इच्छाले
टक्साएर राखेको जस्तो-
शब्दको धुनले
कहाँ जन्माउन सक्छ
घरिघरि- अरूणा लामा
पोहोर साल खुसी फाट्दा, जतन गरी मनले टालेँ
त्यही साल माया फाट्यो त्यसलाई पनि मनले टालेँ
यसपालि त मनै फाट्यो, केले सिउने, केले टाल्ने हो!’


(स्वर सामाग्री अरूणा लामाकन: समर्पण)

सानुमति


लोग्नेको मृत्युपछि सानुमति उमेर छँदै विधुवा भई!
बर्खाको झरि, हिउँदको खडेरी र कमानको अस्थिरताले उसलाई वाक्कै बनाइसकेको छ। उसले आफ्ना छोरा र छोरीलाई राम्रो शिक्षा दिन केही अरू व्यवसाय गर्ने निधो गरी।
एक दिन कमानबाट नाम कटाइवरी बजारतिर लागी। बेलुका फर्किँदा अनुहारको उज्यालले आफ्ना नानीहरू समेत् उज्यालो भए। अब आफ्नो परिवारलाई सुखसँग पालनपोसन गर्ने विचार उसमा पलायो।
दुई वर्ष घरबाट बजार, बजारबाट घर गरेकी थाहै भएन; सानुमतिलाई। खुई! गरेर मोबाइलको क्यालकुलेटरमा हिसाब गर्न लागी।
दिनदिनै उसले धेरै ठूलो, ठूलो अति ठूलो सपना देख्न थाली। आफ्ना नानीहरूलाई बजारको स्कुलमा पढाउने समेत उसमा आँट आउन थाल्यो। तर फेरि उसलाई एक प्रकारको डर पनि मनमा लागिरहेको छ। ‘अलिक वर्ष विचार गर्नु पर्ला।’ उसले सोची।
गाउँलाई उसको उन्नतिमा धेरै शङ्का लागिसकेको थियो। अनि एकदिन चम्चेले उसको पछि गरेर बजारैसम्म पुगे। सानुमति गाडीबाट उत्रेर सरासर एउटा पसलमा गएर बसी। उसले दिनभरि त्यहीँ बसेरै बिताई। चम्चे पनि छक्क पर्‍यो।
गाउँमा आएर उसले चर्चा गरे। ‘हन कसरी यस्तो हुन्छ ?’- मङ्गलेले झोँक्किँदै भन्यो। मङ्गले पहिले सानुमतिको बिहे हुनुअघि उसका प्रेमी थिए। आज ऊ गाउँको पञ्चायत सदस्य भएको छ।

त्यसरी चियो चर्चा चल्दा-चल्दै एकदिन पेपरमा सानुमति उर्फ गङ्गीको खुलासा   खबरले गाउँलेमा उसको ठूलो घात पुग्यो।